×
Подождите немного...
T. Narbut. Dzieje starożytne narodu litewskiego. Wilno, 1835.
Литовский историк Т. Нарбут, писавшый по польски (подержавшый тесные связи с другим литовским историком Симоном Давкантом, писавшым по литовски), написал 9 томов Литовской истории.
T. 1, Mitologia litewska:
Литовские божества упомянутые в Т.1 "Mitologia litewska"
Praamžimas, Wirszajtos, Perkunas, Ragutis, Poklus, Krugis, Ziemienikas, Kielo-Diewas, Liethuwanis, Werpeja, Upine, Budintoja, Austheja, Neris, Ragana, Pojata, Biruta, Kaunis, Praurime, Lapo, Lajma, Perkunatele, Pilwite, Liethua, Wellona, Pergrube, Milda, Krumine, Nijola, Aussra, Brekszta, Gulbi-Dewas, Gonglis, Astwaros, Pushajtis, Giwojte и другие.
Ни одного славянского названия - только литовские. Следовательно у Т. Нарбута под название литвин - имеется в виду балты-литовцы, а не славяне.
Литовский историк Т. Нарбут, писавшый по польски (подержавшый тесные связи с другим литовским историком Симоном Давкантом, писавшым по литовски), написал 9 томов Литовской истории.
T. 1, Mitologia litewska:
Литовские божества упомянутые в Т.1 "Mitologia litewska"
Praamžimas, Wirszajtos, Perkunas, Ragutis, Poklus, Krugis, Ziemienikas, Kielo-Diewas, Liethuwanis, Werpeja, Upine, Budintoja, Austheja, Neris, Ragana, Pojata, Biruta, Kaunis, Praurime, Lapo, Lajma, Perkunatele, Pilwite, Liethua, Wellona, Pergrube, Milda, Krumine, Nijola, Aussra, Brekszta, Gulbi-Dewas, Gonglis, Astwaros, Pushajtis, Giwojte и другие.
Ни одного славянского названия - только литовские. Следовательно у Т. Нарбута под название литвин - имеется в виду балты-литовцы, а не славяне.
DZIEJE STAROŻYTNE NARODU LITEWSKIEGO, том 1. стр. 456
naprzód Pan
trzeciej Kasty, powtóre (i) Panujący w ogólności; Litewskie viespats (dominus), Pruskie Waispattis (do-
mina) , wyraźnie swoje pochodzenie pokazuje. Pojedynczy wyraz Sanskr. Patls (dominus) , znajdujesię w litewskim Pats\źrzódłosłów jest pa (regnare) za przydaniem zgłoski wskazującej na, utworzyło się litewskie Ponas, (dominus), Pruskie su-puni (uxor); ostatnie ma nawet sanskrytskie zakończenie żeńskiego rod to, a zaś su znajomy przedimek w Sanskrycie, dotrze znaczący. Dla tejże przyczyny jest w pruskiem patiniskwa (aconjugiura)
О названии Летува:
naprzód Pan
trzeciej Kasty, powtóre (i) Panujący w ogólności; Litewskie viespats (dominus), Pruskie Waispattis (do-
mina) , wyraźnie swoje pochodzenie pokazuje. Pojedynczy wyraz Sanskr. Patls (dominus) , znajdujesię w litewskim Pats\źrzódłosłów jest pa (regnare) za przydaniem zgłoski wskazującej na, utworzyło się litewskie Ponas, (dominus), Pruskie su-puni (uxor); ostatnie ma nawet sanskrytskie zakończenie żeńskiego rod to, a zaś su znajomy przedimek w Sanskrycie, dotrze znaczący. Dla tejże przyczyny jest w pruskiem patiniskwa (aconjugiura)
О названии Летува:

Присяга по литовски:
Narbutt, Teodor (1784-1864) Dzieje narodu litewskiego. T. 4
c. 146 -147
890. O Zmujdźi.
Lud Żmujdzki, spowinowacony z Prussami i Kurończykami, pomiędzy którymi osiadł, niczem sienie różnił od Litwinów właściwych, jakeśmy o tem powiedzieli wyżej na swojem miejscu, dyalekt nawet dotąd na Zmójdzi w używaniu będący, jest językiem Litewskim, bardzo niewiele odmian mającym od najlepszego wymawiania, które Litwini Wiłkomierscy zachowują.
Żmójdź składa się dziś ze trzech powiatów: Rosieński, Telszewski i Szawelski; ona się dawniej dzieliła na 24 małe powiaty, które za czasów przeduniowych, tworzyły osobne Xięztwa, mające na czele swem panków dziedzicznych, czyli królików, którzy składali federacyą osobną między sobą: niekiedy pod przewodnictwem jednego, zpomiędzy siebie obranego; niekiedy prosto pod zwierzchnictwem arcykapłana; mieli zgromadzenia swoje dla narady w rzeczach politycznych. W trzynastym wieku Żmójdzini byli ludem bardzo bitnym, zamożnym, i niecierpiącym jarzma obcego: ztąd dalecy od stosunków z ludźmi innego narodu, ciemniejsi byli od reszty Litwinów, z oświeceńszą Rusią, dobrze zaznajomionych. Nadzwyczaj ulegli swoim kapłanom i nadzwyczaj naboźnościami zaprzątnieni, jakiej skłonności dotąd ślady lud prosty dochowuje. U nich było zwyczajem, iż gdy się zabierali do narady o dobro spólne albo przygotowywali lud. do wojennych przed " Xięztwo Zmójdzkie: stolica Miodniki. Powiaty: Wilkiski, Wieloński, Ejragolski, Jaswoński, Tędziagolski, Rosieński, Widuklewski, Krozki, Korszewski, Berżyniański, Pojurski, Berżański, Mały-Dyrwiański, Wieszwiański, Twerski, Wielki Dyrwiański, Szadowski, Telszewski, Uźwętski Retowski, Gondynski, Zorański, Połongowski i Płotelski. "
890. O Zmujdźi.
Lud Żmujdzki, spowinowacony z Prussami i Kurończykami, pomiędzy którymi osiadł, niczem sienie różnił od Litwinów właściwych, jakeśmy o tem powiedzieli wyżej na swojem miejscu, dyalekt nawet dotąd na Zmójdzi w używaniu będący, jest językiem Litewskim, bardzo niewiele odmian mającym od najlepszego wymawiania, które Litwini Wiłkomierscy zachowują.
Żmójdź składa się dziś ze trzech powiatów: Rosieński, Telszewski i Szawelski; ona się dawniej dzieliła na 24 małe powiaty, które za czasów przeduniowych, tworzyły osobne Xięztwa, mające na czele swem panków dziedzicznych, czyli królików, którzy składali federacyą osobną między sobą: niekiedy pod przewodnictwem jednego, zpomiędzy siebie obranego; niekiedy prosto pod zwierzchnictwem arcykapłana; mieli zgromadzenia swoje dla narady w rzeczach politycznych. W trzynastym wieku Żmójdzini byli ludem bardzo bitnym, zamożnym, i niecierpiącym jarzma obcego: ztąd dalecy od stosunków z ludźmi innego narodu, ciemniejsi byli od reszty Litwinów, z oświeceńszą Rusią, dobrze zaznajomionych. Nadzwyczaj ulegli swoim kapłanom i nadzwyczaj naboźnościami zaprzątnieni, jakiej skłonności dotąd ślady lud prosty dochowuje. U nich było zwyczajem, iż gdy się zabierali do narady o dobro spólne albo przygotowywali lud. do wojennych przed " Xięztwo Zmójdzkie: stolica Miodniki. Powiaty: Wilkiski, Wieloński, Ejragolski, Jaswoński, Tędziagolski, Rosieński, Widuklewski, Krozki, Korszewski, Berżyniański, Pojurski, Berżański, Mały-Dyrwiański, Wieszwiański, Twerski, Wielki Dyrwiański, Szadowski, Telszewski, Uźwętski Retowski, Gondynski, Zorański, Połongowski i Płotelski. "
с. 267
kronika Ruska nie wchodzi w szczegół, jakiej prowincyi Prus byty osady w Grodnie i Słonimie, lecz ciąg rzeczy następnych, i postrzelenia miejscoli się budować w tem ostatniem miejscu, które było całkiem zniszczone, gdy Włodzimierz, Xiąże Wołyński ze Lwem podesławszy niespodzianie łudzi zbrojnych, kazali ich zabrać i uprowadzić do swego kraju, dla tego, aby na ziemi Ruskiej nie działały się osady cudzoziemskie, jak powiada kronika. Nowsze postrzelenia naprowadzają na odkrycie, że była osada Pruska na Polesiu Brzeskiem, od której wzięło początek miasto Pruźana, jakoby mające znaczyć Prussy nowe, w dyalekcie tamtoczesnych ludów. Wielki Xiąże, na odemszczenie tego napadu, posłał krewnego swojego Syrpucia z wojskiem. Ten wiele szkód poczynił i łupów nabrał koło Kamienia. Xiąże Włodzimierz nawzajem wysłał wyprawę rabowniczą, która podeszła niespodzianie pod miasto Turzec, na południe Nowogródka położone, zdobyła i wsie okoliczne spustoszeniu oddala. Po tych wypadkach, dodaje kronika, stanęła zgoda między Xiążętami wojującymi, najmocniejszą przyjaźnią utwierdzona. Jeszcze prowe służą nam za przewodnika. Osadnicy Słonimscy, trwają dotąd, i dyalekt ich, jest zupełnie Szalawskim, czyli dzisiejszy Liiewsko-Pruski. W powiecie Słonimskim, są jeszcze wsie: Zasieć, Noreewice, Pogiry i Sińczyce, między Lida i Słonimem, od pierwszej 8, od drugiego 6 mil, w Hrabstwie Zdzięcielskiem. Mieszkańcy tameczni, od niepamiętnych czasow, lam osiedleni, pomiędzy Rusinami, zachowują, swoję niowę, zwyczaje, strój, cechy
kronika Ruska nie wchodzi w szczegół, jakiej prowincyi Prus byty osady w Grodnie i Słonimie, lecz ciąg rzeczy następnych, i postrzelenia miejscoli się budować w tem ostatniem miejscu, które było całkiem zniszczone, gdy Włodzimierz, Xiąże Wołyński ze Lwem podesławszy niespodzianie łudzi zbrojnych, kazali ich zabrać i uprowadzić do swego kraju, dla tego, aby na ziemi Ruskiej nie działały się osady cudzoziemskie, jak powiada kronika. Nowsze postrzelenia naprowadzają na odkrycie, że była osada Pruska na Polesiu Brzeskiem, od której wzięło początek miasto Pruźana, jakoby mające znaczyć Prussy nowe, w dyalekcie tamtoczesnych ludów. Wielki Xiąże, na odemszczenie tego napadu, posłał krewnego swojego Syrpucia z wojskiem. Ten wiele szkód poczynił i łupów nabrał koło Kamienia. Xiąże Włodzimierz nawzajem wysłał wyprawę rabowniczą, która podeszła niespodzianie pod miasto Turzec, na południe Nowogródka położone, zdobyła i wsie okoliczne spustoszeniu oddala. Po tych wypadkach, dodaje kronika, stanęła zgoda między Xiążętami wojującymi, najmocniejszą przyjaźnią utwierdzona. Jeszcze prowe służą nam za przewodnika. Osadnicy Słonimscy, trwają dotąd, i dyalekt ich, jest zupełnie Szalawskim, czyli dzisiejszy Liiewsko-Pruski. W powiecie Słonimskim, są jeszcze wsie: Zasieć, Noreewice, Pogiry i Sińczyce, między Lida i Słonimem, od pierwszej 8, od drugiego 6 mil, w Hrabstwie Zdzięcielskiem. Mieszkańcy tameczni, od niepamiętnych czasow, lam osiedleni, pomiędzy Rusinami, zachowują, swoję niowę, zwyczaje, strój, cechy
О коронации Миндауга:
Ze Mendog nie pud Nowogródkiem Zaniemeńskim, czyli Ruskim, lecz pod Nauenpille koronował się, przekonywa ta prosta uwaga, że Król Litewski nie miał potrzeby na Rusi przyjmować ten obrządek, i naturalnie w Litwie miejsce niego było przyzwoitszem, gdyż i stołeczne miasto Kernow, nie daleko leżało, i ten grod był rezydencyą Wielkich Xiażąt, już oddawna (§ 843), i gościom zagranicznym wcaleby niezręcznie wypadało do tamtego Nowogródka zjeżdżać. Kronikarze, raz złapawszy z Litewskiej Kroniki wiadomość o Nowogródku, nie zbadawszy geografii starej Litwy, wszystko odnoszą i przenoszą do Ruskiego Nowogródka
Ze Mendog nie pud Nowogródkiem Zaniemeńskim, czyli Ruskim, lecz pod Nauenpille koronował się, przekonywa ta prosta uwaga, że Król Litewski nie miał potrzeby na Rusi przyjmować ten obrządek, i naturalnie w Litwie miejsce niego było przyzwoitszem, gdyż i stołeczne miasto Kernow, nie daleko leżało, i ten grod był rezydencyą Wielkich Xiażąt, już oddawna (§ 843), i gościom zagranicznym wcaleby niezręcznie wypadało do tamtego Nowogródka zjeżdżać. Kronikarze, raz złapawszy z Litewskiej Kroniki wiadomość o Nowogródku, nie zbadawszy geografii starej Litwy, wszystko odnoszą i przenoszą do Ruskiego Nowogródka
1263.Smierć Mendoga. Smierć Alexandra Newskiego.
W jesiennej porze, roku 1263, Król Mendog, znajdo wał się w północnej stronie Królestwa swojego, gdzie zapewne z nielicznym dworem, bawił się łowami, w puszczach Semigallii i Litwy, ku Dźwinie ciągnących się. Spiskowi, upatrzywszy zręczność, mający na czele swojem Trojnata i Doumunda, napadli wśpiączki, dnia 12 września, na namiot Królewski i zdradziecko zamordowali, wraz z dwoma synami; najbliższym zaś sprawca tej zbrodni, był Ostafiej, czyli Eustachy Konstantynowicz, powiernik blizki Króla, rodem bojarzyn Razańskи. Ciało zabitego Monarchy, złożonem było, na, miejscu świętem w Aglonie, nad Dźwina, zapewne w blizkości popełnionego zabójstwa (2). Tak więc nieszczęśliwie zakończył życie, jeden z największych ludzi, na tronie Litewskim- On był wyższym nad wiek swój i oświecenie narodowe: z czynów jego wnosićby należało, że brał wychowanie na dworze, któregoś z monarchów chrześciańskich środkowej Europy. Głęboka znajomość dobra prawdziwego ojczyzny, urządzenie straży granic, porządki wewnętrzne, ile wiadomości o tem przebija się przez pomrokę wiekow, przychylność jego w ostatku do chrześciaństwa, mocno każą wierzyć temu domysłowi. Jednakże, miał słabości w charakterze swoim, częstokroć ludziom z najlepszem sercem właściwe. Synowie z nim razem zamordowani, mieli imiona Litewskie Ruklis i Repikas, chrześciańskie Henryk i Andrzej , drugi jeszcze inne Gherstutт, oni się rodzili z Marty, najstarszy Wolstynik po litewsku, Roman po rusku, Wojciech, czyli Wojsielk, podług katolickiego narzeczenia, musiał się rodzić, jakeśmy już postrzegli z pierwszego małżeństwa. Ze zaś Mendog umarł chrześcianinem, dowody są najwyraźniejsze, podług których, nasze opowiadanie prowadziliśmy
W jesiennej porze, roku 1263, Król Mendog, znajdo wał się w północnej stronie Królestwa swojego, gdzie zapewne z nielicznym dworem, bawił się łowami, w puszczach Semigallii i Litwy, ku Dźwinie ciągnących się. Spiskowi, upatrzywszy zręczność, mający na czele swojem Trojnata i Doumunda, napadli wśpiączki, dnia 12 września, na namiot Królewski i zdradziecko zamordowali, wraz z dwoma synami; najbliższym zaś sprawca tej zbrodni, był Ostafiej, czyli Eustachy Konstantynowicz, powiernik blizki Króla, rodem bojarzyn Razańskи. Ciało zabitego Monarchy, złożonem było, na, miejscu świętem w Aglonie, nad Dźwina, zapewne w blizkości popełnionego zabójstwa (2). Tak więc nieszczęśliwie zakończył życie, jeden z największych ludzi, na tronie Litewskim- On był wyższym nad wiek swój i oświecenie narodowe: z czynów jego wnosićby należało, że brał wychowanie na dworze, któregoś z monarchów chrześciańskich środkowej Europy. Głęboka znajomość dobra prawdziwego ojczyzny, urządzenie straży granic, porządki wewnętrzne, ile wiadomości o tem przebija się przez pomrokę wiekow, przychylność jego w ostatku do chrześciaństwa, mocno każą wierzyć temu domysłowi. Jednakże, miał słabości w charakterze swoim, częstokroć ludziom z najlepszem sercem właściwe. Synowie z nim razem zamordowani, mieli imiona Litewskie Ruklis i Repikas, chrześciańskie Henryk i Andrzej , drugi jeszcze inne Gherstutт, oni się rodzili z Marty, najstarszy Wolstynik po litewsku, Roman po rusku, Wojciech, czyli Wojsielk, podług katolickiego narzeczenia, musiał się rodzić, jakeśmy już postrzegli z pierwszego małżeństwa. Ze zaś Mendog umarł chrześcianinem, dowody są najwyraźniejsze, podług których, nasze opowiadanie prowadziliśmy
Страница 248. Часть 948.
Postrzeżenia.
Nie można wątpić na chwilo, że stronnictwo, sprzyjające poganizmowi, wyniosło Swyntoroga na tron Litewski: albowiem wszystko mówi za jego czcicielstwem gorliwem, bogów ojczystych; zamiar ten, podobał się narodowi, namiętnie do swojszczyzny przywiązanemu. Mieszkaniem tego Xiążęcia, stał się Nowogródek Litewski, czyli Nauenpille. Świetność ofiar, obrzędy religijne, powróciły do dawnego porządku, oprócz władzy Arcykapłana cywilnej i politycznej, która dotąd, jak byt jego był zabroniony pod Mendogicm, wyszła z porządku rzeczy krajowych. Jednakże, Romnowe ustanowił Swyntorog nad ujściem Wilenki do Wilii, czyli po krajowemu Wilny do Neris. Miejsce to, obrane dawniej przez jego na świątynią, pod czas przypadkowego tam przybycia, bawiąc się łowami, otrzymało jego nazwanie Swynta roga, co znaczy święty ołtarz; dopiero zaszczycone zostało świątynią ognia wiecznego, pobytem Arcykapłana" Kapłanów, Wejdalotek, miało gaj święty, zaszczyt palenia zwłok ludzi znakomitych, i było miejscem składania ich popiołow. Takie były początki Wilna, które wznieść miał poźniej w półtora wieku Gedymin, z powodu takoż łowow.
Страница 263
bracia, w zgodzie i jedności trwać, spólnych mieć przyjaciół i nieprzyjaciół, spólną korzyść i obronę, sobie zaprzysięgli
Postrzeżenia. Osady Prussów w Litwie.
W ogólności państwo Litewskie, R. 1275 spokojne było w tej porze od sąsiadów zewnętrznych. Lew znalazł ważniejsze zatrudnienia, niżeli te, których szukał w Litwie; wewnętrznych położenie rzeczy było na stopie zupełnego uspokojenia. Lecz za to, nieszczęsne losy, Prussyą prześladować nie przestawały: ona utraciła dwie trzecie części swoich mieszkańców, w przeciągu półwiecznego upływu czasu; zarazy, głód, rzezie, spowodowane zbrojnem nawracaniem Niemieckiem. Zdawało się, ze anioł zniszczenia, rozpostarł swe skrzydła nad tym krajem, jednym z najpiękniejszych w północnej Europie starożytnej, raj więcej w całym narodzie Litewskim ucywilizowanym i najprzystojniejsze pokolenie ludzi mającym. Lecz, ani te zgrozy okrutne, ani te ludzkość dotykające klęski, nie przyczyniły się tyle, do wyplenienia ludu mężnego i zamiłowanego w swobodzie, ile bezbożna chciwość, pogarda cudzoziemszczyzny i fanatyczna ciemnota mnichorycerzy, ani światła nauk, ani bogobojność!, przez religią i samo ich powołanie przepisanych, nieznających wcale, czyli znać niechcących. Naostatek to, wiekom barbarzyństwa zwyczajne, uprzedzenie dzikie, że tylko Niemieckie ukształcenie, Niemieckie życie narodu, warte są godności człowieka. Moie to z resztą było tylko pozornem pokryciem innych namiętności, może nieprawa chęć mienia, w swojem ręku cudzej własności, cudzej pracy, cudzej żony i dzieci, utworzyła to sofizma i niepochwalnej chluby wymysły. Cóżkolwiek bądź, nasze dzieje, wyświecając smutnych wypadkow kolej, z tego zboczenia wynikłą, pokażą w końcu pocieszającą dla ludzkości prawdę, że smutniejszy jeszcze upadek czeka, nieprawości zwolenników. W obecnych okolicznościach, które rozpatrujemy, postrzedz przychodzi, w roku 1275, zupełne podbicie przez Krzyżaków Nadrawii, środkowej prowincyi Prussyi starożytnej, przez Mistrza prowincyonalnego Konrada Thierberg uskutecznionej czyli je dnoznacznem wyrażeniem powiedziawszy, całkowite jej opustoszenie, gdy upadła tameczna warownia Kamswikas, i z nią środek ostatecznej obrony dla mieszkańców. Mężczyźni wyginęli, albo w bojach, albo bezbronni od miecza Krzyżaków i Krzyzowników, kobiety i dzieci, które głód i pożary oszczędziły, przeprowadzono w inne miejsca. Krzyżackie państwo, nad obszernemi cmentarzami wygaśnionych ludów szerząc się, zbliżało się już ku Litwy granicom. Jednakże, znaczna część Nadrawczyków, z rodzinami, mieniem ruchomem, Wcześnie opuściwszy krwią zlaną ojczystą ziemię, przeszła do Wielkiego Xięztwa. Przyjęci gościnnie, znaleźli gotowe siedziby, w miejscach opustoszonych, niedawnemi wojnami w okolicach Grodna.
Стр. 437
samym roku, przedsięwziął Wielki Kommandor z wojskiem, sto piędziesiąt samych rycerzy Zakonnych mającem i, oprócz licznej jazdy, dwa tysiące pieszego ludu zbrojnego liczącem. Za zbliżeniem się ku Grodnowi, złapano strażnika nadgranicznego, który uwiadomił, że Litwini o tej wyprawie nic nie wiedzą; gdyż teraz idzie podjazd z piędziesiąt koni złożony, celem opatrzenia miejsca, przeznaczonego na polowanie, dla dworu Wielkiego Xiążęcia. Ci ludzie pochwytani zostali i pobici. Po przejściu zaś za prawy brzeg Niemna, wpadli Krzyżacy w powiat Salsenicki, czyli z Litewska Druskienicki, gdzie nigdy przedtem wojska Krzyżackiego nie widziano, który szeroko spustoszono, po zdobyciu trzech zameczkow w tej krainie ludnej i zamożnej. Mnóstwo wieśniaków wycięto, ogromną zdobycz i siedmset jeńców zabrawszy, powrócili z pośpiechem rabownicy za Niemen; trwała ta zgroza trzy dni tylko.
c 454
II00. R. 1315 Smierć Witenesa.
Oblężenie Chrystomemla, było ostatniem z dziel' Wielkiego Xiążęcia Witenesa, gdyż w roku 1315, i podobno w powrocie z tej wyprawy, życie zakończył od uderzenia piorunu. Zwłoki jego, zwyczajem krajowym, spalone zostały na zglisku Swyntoroga. 'Waleczny ten Mocarz, obrońca Litwy i postrach jej nieprzyjaciół, panował z chwałą lat trzydzieści dwa. Rozpostrzenił on granice państwa, od strony południowej i wschodniej, czyli raczej zaokrąglił i zabezpieczył posiadanie Rusi nabytej, po przepędzeniu Talarów przez Erdźwiłła, Mendoga i Trojdena, tak, że cały kraj Krewiczów, począwszy od Dźwiny pod Połockiem, aż do Nowogródka (край кривичей от Двины под Полоцком до Новогрудка); takoż Xięztwo Turowskie i Pińskie po Bug; Brześć, Słonim, Wołkowysk i Grodno, po same przedziały Mazowsza, do Litwy należały. Xięztwa Dojnowskie i Nalszczańskie, Zmójdź i część znaczna wschodniej Semigallii, wespół z Xięztwem Litewsko-Zawilejskiem, były zjednoczone z Litwą. Takie państwo, przenoszące pięć tysięcy mil kwadratowych kraju, zapewne było niemałego znaczenia, i dzielny Xiążę umiał siłami wojennemi jego rozrządzać; kiedy w całem tem panowaniu długiem, wewnętrzne powiaty, nie widziały u siebie nigdy nieprzyjaciela innego, prócz głodu i moru w latach przedostatnich panowania jego. Ztąd łatwo wnieść, ile Litwa szczęśliwą była, o ile pomnożyła oświatę, z wygodą życia, przeto i kunszta i przemysł handlowy musiały kwitnąć. Zostawił następcą po sobie syna Gedymina.
Стр. 636
DODATEK III. O CZASIE CHRZSTU I KORONACYI MENDOGA.
Zachodzą niezgodności w autorach, względem czasu chrzstu i koronacyi Mendoga: jedni mieszczą w roku 1251, drudzy zapóźno bardzo, bo aż do czasu Papieża Alexandra odsyłają, jak Karamzin. (T. IV. str. 78). Sprawdzenie przeto, zasadzone na dyplomatach, potrzebną widzi się bydź rzeczą. Są dwie Bulle Papieża Innocentego IV: 1) Datum Mediolani XVII Calen. Aug. an. IX, ap. Raynald an. 1251. No 46. 2) Bulla tamże. an. IX. No 44. Pierwsza oznaczająca przyjęcie w opiekę stolicy Apostolskiej Króla i Królestwa Litewskiego, druga wyznaczająca na Legata Biskupa Chełmińskiego Henryka, przy koronacyi nowego Króla znajdować się powinnego. Tak więc w rok pierwej rzeczy się robić poczęły i przygotowywać do spełnienia zrobione; odległość miejsca usprawiedliwia i konieczny czyni tę przewlokę czasu. Mamy dowody najprzód w Stryjkowskim, który na stronicy 278 i 279, Wyraźnie nas uwiadamia, że w roku 1252, chrzest i koronacya nastąpiły. Tenże sam wypadek zapisany w Annal. Eccles. Baron. No 5 pod rokiem 1252. Kronika Krzyżacka (ordens-chronik S, 44 sequ) toż samo potwierdza. Voigt (Gesch. Preusr, B. III, S. 38). W dyplomacie w arch. Królewieckiem Tajnem, Szufl. LII, Ńo 3, pod datą 1253, znalezionym postrzega, że w roku przeszłym, Biskup Chełmiński był przy koronacyi Mendoga w Nowogródku. Tonże dziejopis miał pod ręką, z archiwum spomnionego, oryginał Bulli Papieżkiej pod datą 21 Sierpnia 1253 roku, gdzie powiedziano o Mendogu: Regem Lethovie de noro conversum, z czego widać, ze chrzest i koronacya niedawno, ledwie przed rokiem nastąpić musiały. Naostatek, przytoczone dyplomata samego Mendoga, w następnych Dodatkach przy uwagach osobnych, przekonają wyraźniej o dacie tych wypadków do roku 1252 odnoszącej się.
Co się tyczę chrzstu, ten przypadł nie w Nowogródku przed samą koronacyą, lecz w Kernowie i to się działo na początku roku 1252, najpóźniej w Maju. Mamy bowiem słuszny powód do twierdzenia, jakeśmy na początku Rozdziału V. Xięgi VIII założyli: najprzód, że układy z Andrzejem Stukland, Mistrzem Inflantskim, musiały zajśdź w Rydze poprzednio przez posłów Mendoga; skutkiem których, było nakłonienie Wielkiego Xiążęcia do przyjęcia chrzstu z całym narodem, oraz jedynym warunkiem pokoju, tak pożądanego z jego strony, azatem Mendog już był przygotowany; zwołał Sejm narodowy do Kernowa, podług zwyczaju starodawnego, co było w Litwie zgromadzeniem się przednieyszych panów państwa całego. Na tym. Sejmie przełożył narodowi okoliczności tamtoczasowe, i skłonił do przyjęcia pokoju z Krzyżakami pod takim warunkiem, jaki tylko wyjednać można będzie. Powtóre, ze nastąpiło wezwanie Andrzeja do Kernowa i z nim zaszły postanowienia przymierza, utwierdzonego nawróceniem się Wielkiego Xiążęcia z familią, i przedniejszych ze stanu rycerskiego Litwinów, w liczbie niemałej; co było skutkiem już rzeczy ułożonych poprzednio, jak sam bieg wypadków przekonywa. Naostatek, w Bullach Papiezkich, dopiero przytoczonych, wyraźne potwierdzenie zdania naszego natrafiamy. Sprawdzić w tej mierze u Naruszewicza Hist, Pol, T. V. str. 14. Przypis (w). Nawet szczegół, że żona Mendoga miała przy koronacyi już imię chrześcijańskie Marta, mówi za jey ochrzszczeniem się poprzedniem. Synowie co razem z rodzicami chrzest przyjęli, byli młodsi dwaj Ruklis i Repikas, ponieważ starszy Wolstynik, znajdował się wtedy u Daniela, Halickiego Xiążęcia, w zakładzie i był trzymany w Słonimie, podług Stryjkowskiego
Postrzeżenia.
Nie można wątpić na chwilo, że stronnictwo, sprzyjające poganizmowi, wyniosło Swyntoroga na tron Litewski: albowiem wszystko mówi za jego czcicielstwem gorliwem, bogów ojczystych; zamiar ten, podobał się narodowi, namiętnie do swojszczyzny przywiązanemu. Mieszkaniem tego Xiążęcia, stał się Nowogródek Litewski, czyli Nauenpille. Świetność ofiar, obrzędy religijne, powróciły do dawnego porządku, oprócz władzy Arcykapłana cywilnej i politycznej, która dotąd, jak byt jego był zabroniony pod Mendogicm, wyszła z porządku rzeczy krajowych. Jednakże, Romnowe ustanowił Swyntorog nad ujściem Wilenki do Wilii, czyli po krajowemu Wilny do Neris. Miejsce to, obrane dawniej przez jego na świątynią, pod czas przypadkowego tam przybycia, bawiąc się łowami, otrzymało jego nazwanie Swynta roga, co znaczy święty ołtarz; dopiero zaszczycone zostało świątynią ognia wiecznego, pobytem Arcykapłana" Kapłanów, Wejdalotek, miało gaj święty, zaszczyt palenia zwłok ludzi znakomitych, i było miejscem składania ich popiołow. Takie były początki Wilna, które wznieść miał poźniej w półtora wieku Gedymin, z powodu takoż łowow.
Страница 263
bracia, w zgodzie i jedności trwać, spólnych mieć przyjaciół i nieprzyjaciół, spólną korzyść i obronę, sobie zaprzysięgli
Postrzeżenia. Osady Prussów w Litwie.
W ogólności państwo Litewskie, R. 1275 spokojne było w tej porze od sąsiadów zewnętrznych. Lew znalazł ważniejsze zatrudnienia, niżeli te, których szukał w Litwie; wewnętrznych położenie rzeczy było na stopie zupełnego uspokojenia. Lecz za to, nieszczęsne losy, Prussyą prześladować nie przestawały: ona utraciła dwie trzecie części swoich mieszkańców, w przeciągu półwiecznego upływu czasu; zarazy, głód, rzezie, spowodowane zbrojnem nawracaniem Niemieckiem. Zdawało się, ze anioł zniszczenia, rozpostarł swe skrzydła nad tym krajem, jednym z najpiękniejszych w północnej Europie starożytnej, raj więcej w całym narodzie Litewskim ucywilizowanym i najprzystojniejsze pokolenie ludzi mającym. Lecz, ani te zgrozy okrutne, ani te ludzkość dotykające klęski, nie przyczyniły się tyle, do wyplenienia ludu mężnego i zamiłowanego w swobodzie, ile bezbożna chciwość, pogarda cudzoziemszczyzny i fanatyczna ciemnota mnichorycerzy, ani światła nauk, ani bogobojność!, przez religią i samo ich powołanie przepisanych, nieznających wcale, czyli znać niechcących. Naostatek to, wiekom barbarzyństwa zwyczajne, uprzedzenie dzikie, że tylko Niemieckie ukształcenie, Niemieckie życie narodu, warte są godności człowieka. Moie to z resztą było tylko pozornem pokryciem innych namiętności, może nieprawa chęć mienia, w swojem ręku cudzej własności, cudzej pracy, cudzej żony i dzieci, utworzyła to sofizma i niepochwalnej chluby wymysły. Cóżkolwiek bądź, nasze dzieje, wyświecając smutnych wypadkow kolej, z tego zboczenia wynikłą, pokażą w końcu pocieszającą dla ludzkości prawdę, że smutniejszy jeszcze upadek czeka, nieprawości zwolenników. W obecnych okolicznościach, które rozpatrujemy, postrzedz przychodzi, w roku 1275, zupełne podbicie przez Krzyżaków Nadrawii, środkowej prowincyi Prussyi starożytnej, przez Mistrza prowincyonalnego Konrada Thierberg uskutecznionej czyli je dnoznacznem wyrażeniem powiedziawszy, całkowite jej opustoszenie, gdy upadła tameczna warownia Kamswikas, i z nią środek ostatecznej obrony dla mieszkańców. Mężczyźni wyginęli, albo w bojach, albo bezbronni od miecza Krzyżaków i Krzyzowników, kobiety i dzieci, które głód i pożary oszczędziły, przeprowadzono w inne miejsca. Krzyżackie państwo, nad obszernemi cmentarzami wygaśnionych ludów szerząc się, zbliżało się już ku Litwy granicom. Jednakże, znaczna część Nadrawczyków, z rodzinami, mieniem ruchomem, Wcześnie opuściwszy krwią zlaną ojczystą ziemię, przeszła do Wielkiego Xięztwa. Przyjęci gościnnie, znaleźli gotowe siedziby, w miejscach opustoszonych, niedawnemi wojnami w okolicach Grodna.
Стр. 437
samym roku, przedsięwziął Wielki Kommandor z wojskiem, sto piędziesiąt samych rycerzy Zakonnych mającem i, oprócz licznej jazdy, dwa tysiące pieszego ludu zbrojnego liczącem. Za zbliżeniem się ku Grodnowi, złapano strażnika nadgranicznego, który uwiadomił, że Litwini o tej wyprawie nic nie wiedzą; gdyż teraz idzie podjazd z piędziesiąt koni złożony, celem opatrzenia miejsca, przeznaczonego na polowanie, dla dworu Wielkiego Xiążęcia. Ci ludzie pochwytani zostali i pobici. Po przejściu zaś za prawy brzeg Niemna, wpadli Krzyżacy w powiat Salsenicki, czyli z Litewska Druskienicki, gdzie nigdy przedtem wojska Krzyżackiego nie widziano, który szeroko spustoszono, po zdobyciu trzech zameczkow w tej krainie ludnej i zamożnej. Mnóstwo wieśniaków wycięto, ogromną zdobycz i siedmset jeńców zabrawszy, powrócili z pośpiechem rabownicy za Niemen; trwała ta zgroza trzy dni tylko.
c 454
II00. R. 1315 Smierć Witenesa.
Oblężenie Chrystomemla, było ostatniem z dziel' Wielkiego Xiążęcia Witenesa, gdyż w roku 1315, i podobno w powrocie z tej wyprawy, życie zakończył od uderzenia piorunu. Zwłoki jego, zwyczajem krajowym, spalone zostały na zglisku Swyntoroga. 'Waleczny ten Mocarz, obrońca Litwy i postrach jej nieprzyjaciół, panował z chwałą lat trzydzieści dwa. Rozpostrzenił on granice państwa, od strony południowej i wschodniej, czyli raczej zaokrąglił i zabezpieczył posiadanie Rusi nabytej, po przepędzeniu Talarów przez Erdźwiłła, Mendoga i Trojdena, tak, że cały kraj Krewiczów, począwszy od Dźwiny pod Połockiem, aż do Nowogródka (край кривичей от Двины под Полоцком до Новогрудка); takoż Xięztwo Turowskie i Pińskie po Bug; Brześć, Słonim, Wołkowysk i Grodno, po same przedziały Mazowsza, do Litwy należały. Xięztwa Dojnowskie i Nalszczańskie, Zmójdź i część znaczna wschodniej Semigallii, wespół z Xięztwem Litewsko-Zawilejskiem, były zjednoczone z Litwą. Takie państwo, przenoszące pięć tysięcy mil kwadratowych kraju, zapewne było niemałego znaczenia, i dzielny Xiążę umiał siłami wojennemi jego rozrządzać; kiedy w całem tem panowaniu długiem, wewnętrzne powiaty, nie widziały u siebie nigdy nieprzyjaciela innego, prócz głodu i moru w latach przedostatnich panowania jego. Ztąd łatwo wnieść, ile Litwa szczęśliwą była, o ile pomnożyła oświatę, z wygodą życia, przeto i kunszta i przemysł handlowy musiały kwitnąć. Zostawił następcą po sobie syna Gedymina.
Стр. 636
DODATEK III. O CZASIE CHRZSTU I KORONACYI MENDOGA.
Zachodzą niezgodności w autorach, względem czasu chrzstu i koronacyi Mendoga: jedni mieszczą w roku 1251, drudzy zapóźno bardzo, bo aż do czasu Papieża Alexandra odsyłają, jak Karamzin. (T. IV. str. 78). Sprawdzenie przeto, zasadzone na dyplomatach, potrzebną widzi się bydź rzeczą. Są dwie Bulle Papieża Innocentego IV: 1) Datum Mediolani XVII Calen. Aug. an. IX, ap. Raynald an. 1251. No 46. 2) Bulla tamże. an. IX. No 44. Pierwsza oznaczająca przyjęcie w opiekę stolicy Apostolskiej Króla i Królestwa Litewskiego, druga wyznaczająca na Legata Biskupa Chełmińskiego Henryka, przy koronacyi nowego Króla znajdować się powinnego. Tak więc w rok pierwej rzeczy się robić poczęły i przygotowywać do spełnienia zrobione; odległość miejsca usprawiedliwia i konieczny czyni tę przewlokę czasu. Mamy dowody najprzód w Stryjkowskim, który na stronicy 278 i 279, Wyraźnie nas uwiadamia, że w roku 1252, chrzest i koronacya nastąpiły. Tenże sam wypadek zapisany w Annal. Eccles. Baron. No 5 pod rokiem 1252. Kronika Krzyżacka (ordens-chronik S, 44 sequ) toż samo potwierdza. Voigt (Gesch. Preusr, B. III, S. 38). W dyplomacie w arch. Królewieckiem Tajnem, Szufl. LII, Ńo 3, pod datą 1253, znalezionym postrzega, że w roku przeszłym, Biskup Chełmiński był przy koronacyi Mendoga w Nowogródku. Tonże dziejopis miał pod ręką, z archiwum spomnionego, oryginał Bulli Papieżkiej pod datą 21 Sierpnia 1253 roku, gdzie powiedziano o Mendogu: Regem Lethovie de noro conversum, z czego widać, ze chrzest i koronacya niedawno, ledwie przed rokiem nastąpić musiały. Naostatek, przytoczone dyplomata samego Mendoga, w następnych Dodatkach przy uwagach osobnych, przekonają wyraźniej o dacie tych wypadków do roku 1252 odnoszącej się.
Co się tyczę chrzstu, ten przypadł nie w Nowogródku przed samą koronacyą, lecz w Kernowie i to się działo na początku roku 1252, najpóźniej w Maju. Mamy bowiem słuszny powód do twierdzenia, jakeśmy na początku Rozdziału V. Xięgi VIII założyli: najprzód, że układy z Andrzejem Stukland, Mistrzem Inflantskim, musiały zajśdź w Rydze poprzednio przez posłów Mendoga; skutkiem których, było nakłonienie Wielkiego Xiążęcia do przyjęcia chrzstu z całym narodem, oraz jedynym warunkiem pokoju, tak pożądanego z jego strony, azatem Mendog już był przygotowany; zwołał Sejm narodowy do Kernowa, podług zwyczaju starodawnego, co było w Litwie zgromadzeniem się przednieyszych panów państwa całego. Na tym. Sejmie przełożył narodowi okoliczności tamtoczasowe, i skłonił do przyjęcia pokoju z Krzyżakami pod takim warunkiem, jaki tylko wyjednać można będzie. Powtóre, ze nastąpiło wezwanie Andrzeja do Kernowa i z nim zaszły postanowienia przymierza, utwierdzonego nawróceniem się Wielkiego Xiążęcia z familią, i przedniejszych ze stanu rycerskiego Litwinów, w liczbie niemałej; co było skutkiem już rzeczy ułożonych poprzednio, jak sam bieg wypadków przekonywa. Naostatek, w Bullach Papiezkich, dopiero przytoczonych, wyraźne potwierdzenie zdania naszego natrafiamy. Sprawdzić w tej mierze u Naruszewicza Hist, Pol, T. V. str. 14. Przypis (w). Nawet szczegół, że żona Mendoga miała przy koronacyi już imię chrześcijańskie Marta, mówi za jey ochrzszczeniem się poprzedniem. Synowie co razem z rodzicami chrzest przyjęli, byli młodsi dwaj Ruklis i Repikas, ponieważ starszy Wolstynik, znajdował się wtedy u Daniela, Halickiego Xiążęcia, w zakładzie i był trzymany w Słonimie, podług Stryjkowskiego
c. 664
DODATEK IX. DOWOD, ŻE CHRZEŚCIANIE KATOLICY W WIEKU XIII, ZNAJDOWALI SIĘ W LITWIE, Z NARODU LITEWSKIEGO.
Kopia pasportu, wydanego od urzędu miasta stołecznego J. K. M. Krakowa, Janowi Sulna, synowi Sulninisowi, człowiekowi narodu Lilewskiego, z Litwy wyższej, prowincyi Auxtesty, religią Katolicką Rzymską wyznającemu. Peregrinacyą do Rzymu odprawującemu: Dany Anno 1268, Maja 5. Na membranie pargaminowej, z pieczęcią, na sectorze membrany wiszącą, na wosku czerwonym wyciśnioną.
Preconsules Consules Vibis Cracouie Metropolie Regni Polonie.
Vuiuersis et singnlis quorum interest, vel ad coguoscendum Presenlis Nostre devenerint Littere premissa officiorum nostrorum pro cuiusque status Dignitatis et condilionis exigenlia, prompliludine diligenti Commendacione Siguificamus Presenlium exbibitorem Deuotum Joannom filium Sulni Sulninisem, Calliolicum Nacione Liltuanum de Prouincia Auxestecia in Litluania. Romam ad visilanda Sanctorum Petri et Pauli Aposlolorum Limina, aliasque Sacra et miraculis insignia Loca, per DEI gratiam, cum omnibus circumicreneiis suis salubri illuc tendenti, has testimoniales, sani acris et litori passas Litteras dandas esse duximus, prout presenliluis damus, Eundem omnibus et singulis, Illustrissimis, Mngnificis, Generosis, aliisque suis Titulis ornatissimis, Dominalionibus Vestris commendantcr quatenus Ipsum ubique locorum, citra ullum periculi ac peslilencie melum libere et secure transire permitlanl omnique bumanilatis sudio et sacra Eleemosyna. prosequi dignentur. In quorum fidem presenlis manu Sccrelarii et Notarii Nostri Subscriptas Sigillo Vrbis istius cominuniri iussimus. Datum in Pretorio Cracoviensi Die v Mens. Maii A. Dni. M. CC. LXVI.
Ethienus Pelriqu.
Cancellarie officii.
Consularis Cracoviensis.
Regens.
Delineatio Sigilli: In sculo rotundo sine ullo ornamento: Porta Urbis patens. in qua reperitur aquila alba coronala. Murus vero urbis est coronatus tribus turris, cum propugnaculis suis. Scutum ornat corona regalis, ornalissima. Inscriptio Sigilli: Sigillum. Civilatis. Cracoviae. Metropol. Regn. Poloniae.
DODATEK IX. DOWOD, ŻE CHRZEŚCIANIE KATOLICY W WIEKU XIII, ZNAJDOWALI SIĘ W LITWIE, Z NARODU LITEWSKIEGO.
Kopia pasportu, wydanego od urzędu miasta stołecznego J. K. M. Krakowa, Janowi Sulna, synowi Sulninisowi, człowiekowi narodu Lilewskiego, z Litwy wyższej, prowincyi Auxtesty, religią Katolicką Rzymską wyznającemu. Peregrinacyą do Rzymu odprawującemu: Dany Anno 1268, Maja 5. Na membranie pargaminowej, z pieczęcią, na sectorze membrany wiszącą, na wosku czerwonym wyciśnioną.
Preconsules Consules Vibis Cracouie Metropolie Regni Polonie.
Vuiuersis et singnlis quorum interest, vel ad coguoscendum Presenlis Nostre devenerint Littere premissa officiorum nostrorum pro cuiusque status Dignitatis et condilionis exigenlia, prompliludine diligenti Commendacione Siguificamus Presenlium exbibitorem Deuotum Joannom filium Sulni Sulninisem, Calliolicum Nacione Liltuanum de Prouincia Auxestecia in Litluania. Romam ad visilanda Sanctorum Petri et Pauli Aposlolorum Limina, aliasque Sacra et miraculis insignia Loca, per DEI gratiam, cum omnibus circumicreneiis suis salubri illuc tendenti, has testimoniales, sani acris et litori passas Litteras dandas esse duximus, prout presenliluis damus, Eundem omnibus et singulis, Illustrissimis, Mngnificis, Generosis, aliisque suis Titulis ornatissimis, Dominalionibus Vestris commendantcr quatenus Ipsum ubique locorum, citra ullum periculi ac peslilencie melum libere et secure transire permitlanl omnique bumanilatis sudio et sacra Eleemosyna. prosequi dignentur. In quorum fidem presenlis manu Sccrelarii et Notarii Nostri Subscriptas Sigillo Vrbis istius cominuniri iussimus. Datum in Pretorio Cracoviensi Die v Mens. Maii A. Dni. M. CC. LXVI.
Ethienus Pelriqu.
Cancellarie officii.
Consularis Cracoviensis.
Regens.
Delineatio Sigilli: In sculo rotundo sine ullo ornamento: Porta Urbis patens. in qua reperitur aquila alba coronala. Murus vero urbis est coronatus tribus turris, cum propugnaculis suis. Scutum ornat corona regalis, ornalissima. Inscriptio Sigilli: Sigillum. Civilatis. Cracoviae. Metropol. Regn. Poloniae.

Pomniejsze pisma historyczne szczegolgni do historyi Litwy odnoszące się
(Т. Нарбут дал литовские названия, имена)
44 стр. Dawniejsza topografia Wilna
49 стр. ..miasto Wilno podzielione bylo na dzielnice....wlasciwi litwini, niegdysz balwochwalcy, zajmowali glowna czesz, najblizej zamku položona...
...Druga częsc miasta, zameszkana presz Rusinow...dzielnica ta naziwala się Polowca-Ruska, Gudziska.
...Trezecia dzelnica dla kupiectwa zagranicznego byla prezeznaczona...Dzielnica ta nazywala się kupiecka Prekinia.(lit.)..
Czwarta dzielnica przecznaczona byla dla nemcow. ..nazywala sie dawniej Niemiecka, Wuokitinia (lith.).
Piąta dzielnica...lud tę dzlienica nazywal Czarne miasto Juodu mesta (lit.)
Szosta dzielnica nazywala się Meniczka , Meniciu mesta (lit.)
3 стр. po polsku zale, po rusku Sleznica, po litewsku Assaruwe
12 стр. Pismo starozytne litewskie.
17 стр. ...lewe pod nazvaniem Gilii, w litewskim języku znaczenie glebiny maja..
19 стр. ...Porusnie po litewsku...
22 стр. ..w jezyku miejscowem gore tę nazywają Pilkalnas, to jest Zamkova gora...
24 стр. ..Nowogrodek , jakoby Nowy Grodno mniejsze, po litewsku to przeklada Naujas Pillis z czego poszlo Nauenpille...
46 стр. ...takowe wiec obwarowanie zwac sie musialo Krewu pilis...po rusku Krewy horod od czego poszlo Krywyj horod
68 стр. Wingra, co znaczy po-litewsku krinyca.
71 стр. Stąd nadanie mial imie Lizdejko od Lizda gniazdo, po litewsku..
72 стр. Synem Wirszula byl Sirputis, czyli Syrpuc ztego rodzi się znamenity męz stanu Grzegorz Ostik...
75 стр. Ragutis bog pijanstwa im jego towarzyszka Ragutene-pati...
w dniu bowiem sv Jana, litwini, z dawnich wiekow mają obchodow wspolny z russinami, nazwany Rossa u tamtych, u tych Kupel (Kupula)
146 стр. Mala Wilja , czyli wlasciwe tak się zoviąca rzeka, bo wielką krajowcy nazywają Nergis...
123 стр. do prawdy nazywal sie Krewowym grodem; Krewaj-pilis po litewsku, stad sie slawianska Krivoj-horod, a z polska Krzywyj zamek.
150 стр..Za zankem pod nad Wiliją w gorę ciągne się przedmiescie Antokalnis , zwane...
182 стр. Fundator murowniego kosciela Sw. Mikolaja nazywal sie Jewno, po-litewsku.
231 стр. w Lidzkim powiecie, zwikle sie pisze Radun, od rzeki Raduni czyli Rawdoni po-litewsku.
(Т. Нарбут дал литовские названия, имена)
44 стр. Dawniejsza topografia Wilna
49 стр. ..miasto Wilno podzielione bylo na dzielnice....wlasciwi litwini, niegdysz balwochwalcy, zajmowali glowna czesz, najblizej zamku položona...
...Druga częsc miasta, zameszkana presz Rusinow...dzielnica ta naziwala się Polowca-Ruska, Gudziska.
...Trezecia dzelnica dla kupiectwa zagranicznego byla prezeznaczona...Dzielnica ta nazywala się kupiecka Prekinia.(lit.)..
Czwarta dzielnica przecznaczona byla dla nemcow. ..nazywala sie dawniej Niemiecka, Wuokitinia (lith.).
Piąta dzielnica...lud tę dzlienica nazywal Czarne miasto Juodu mesta (lit.)
Szosta dzielnica nazywala się Meniczka , Meniciu mesta (lit.)
3 стр. po polsku zale, po rusku Sleznica, po litewsku Assaruwe
12 стр. Pismo starozytne litewskie.
17 стр. ...lewe pod nazvaniem Gilii, w litewskim języku znaczenie glebiny maja..
19 стр. ...Porusnie po litewsku...
22 стр. ..w jezyku miejscowem gore tę nazywają Pilkalnas, to jest Zamkova gora...
24 стр. ..Nowogrodek , jakoby Nowy Grodno mniejsze, po litewsku to przeklada Naujas Pillis z czego poszlo Nauenpille...
46 стр. ...takowe wiec obwarowanie zwac sie musialo Krewu pilis...po rusku Krewy horod od czego poszlo Krywyj horod
68 стр. Wingra, co znaczy po-litewsku krinyca.
71 стр. Stąd nadanie mial imie Lizdejko od Lizda gniazdo, po litewsku..
72 стр. Synem Wirszula byl Sirputis, czyli Syrpuc ztego rodzi się znamenity męz stanu Grzegorz Ostik...
75 стр. Ragutis bog pijanstwa im jego towarzyszka Ragutene-pati...
w dniu bowiem sv Jana, litwini, z dawnich wiekow mają obchodow wspolny z russinami, nazwany Rossa u tamtych, u tych Kupel (Kupula)
146 стр. Mala Wilja , czyli wlasciwe tak się zoviąca rzeka, bo wielką krajowcy nazywają Nergis...
123 стр. do prawdy nazywal sie Krewowym grodem; Krewaj-pilis po litewsku, stad sie slawianska Krivoj-horod, a z polska Krzywyj zamek.
150 стр..Za zankem pod nad Wiliją w gorę ciągne się przedmiescie Antokalnis , zwane...
182 стр. Fundator murowniego kosciela Sw. Mikolaja nazywal sie Jewno, po-litewsku.
231 стр. w Lidzkim powiecie, zwikle sie pisze Radun, od rzeki Raduni czyli Rawdoni po-litewsku.

Литовские письмена представленные Т. Нарбутом